Τι είναι ένα κόσμημα; Αυτή είναι μια ερώτηση που φαίνεται απλή στην αρχή, αλλά σε δεύτερη σκέψη η απάντηση ίσως να μην είναι τόσο ξεκάθαρη. Κάποιοι θα πουν πως ένα κόσμημα είναι απλώς ένα στολίδι ή ένα σύμβολο, μερικοί θα το δουν ως αναγκαιότητα, ως τέχνημα που μπορεί να φορεθεί, ένα πολύτιμο αντικείμενο που μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα, η κληρονομιά μας στις μελλοντικές γενιές, ένα μέσο για να ικανοποιήσουμε τη ματαιοδοξία μας ή για να αναδείξουμε και να δηλώσουμε την κοινωνική μας θέση.. Υπάρχουν τόσες πολλές απαντήσεις και η αλήθεια είναι ότι σε γενικά πλαίσια όλες μπορούν να θεωρηθούν σωστές.
Θα ήταν λάθος να προσπαθήσουμε να ορίσουμε την ακριβή έννοια ενός κοσμήματος, καθώς είναι ίσως το μοναδικό υλικό αγαθό που μπορεί να ερμηνευτεί με συναισθήματα. Ωστόσο, ως ειδικοί στο είδος, οι πιο κατάλληλα εκπαιδευμένοι και καταρτισμένοι κοσμηματοπώλες θα το περιγράψουν ως εξής: για να μπορεί ένα αντικείμενο να χαρακτηριστεί ως κόσμημα και για να του αξίζει ένας χαρακτηρισμός τέτοιου κύρους, θα πρέπει να σέβεται ορισμένους διεθνώς και ιστορικώς αποδεκτούς κανόνες. Ένα κόσμημα είναι ένα πολύτιμο αντικείμενο, που αποτελείται από υλικά αξίας, όπως τα ευγενή μέταλλα και οι πολύτιμοι λίθοι, τα οποία συνδυάζονται σε μια μορφή που σέβεται και ακολουθεί τους κανόνες της τέχνης, με εξαιρετικά μακροχρόνια δυναμική που ξεπερνά κατά πολύ την ανθρώπινη.
Είναι σημαντικό να αναφερθούμε στην ιστορία του κοσμήματος και στη στενή σχέση του με τον άνθρωπο. Από τους προϊστορικούς χρόνους οι άνθρωποι δημιουργούσαν κοσμήματα από τα πιο όμορφα υλικά που μπορούσαν να βρουν και να διαχειριστούν, και τα χρησιμοποιούσαν για να συμβολίσουν όλες τις σημαντικές καταστάσεις, τελετές, ρόλους, και γεγονότα της ζωής τους. Στη συνέχεια, και μετά την ανακάλυψη και εκμετάλλευση των πολύτιμων μετάλλων και λίθων, τα κοσμήματα απέκτησαν μια πολύ διαφορετική μορφή και έκτοτε η εξέλιξή τους συμβαδίζει με την δική μας εξέλιξη. Σιγά-σιγά οι άνθρωποι έμαθαν να αναγνωρίζουν και να εκτιμούν την αξία συγκεκριμένων σπάνιων υλικών όπως ο χρυσός και οι πολύτιμοι λίθοι, στους οποίους απέδιδαν ιδιαίτερες -σχεδόν μαγικές- ιδιότητες. Αδυνατώντας να εξηγήσουν την ανθεκτικότητα και την εξωπραγματική τους εμφάνιση με τα ανθρώπινα δεδομένα, ορισμένοι πολιτισμοί θεωρούσαν ότι οι πολύτιμοι λίθοι ήταν η υλική παρουσία των θεών τους στη γη. Έτσι, δένοντάς τους σε πολύτιμα μέταλλα, δημιουργούσαν μικρά αντικείμενα τέχνης. Αυτά τα κοσμήματα ήταν τόσο σημαντικά που η κατοχή και η χρήση τους επιτρεπόταν μόνο σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων.
Πολλά από τα παραπάνω δεν έχουν υποστεί σημαντικές αλλαγές στη σύγχρονη εποχή. Χρησιμοποιούμε ακόμα κοσμήματα για όλα τα σημαντικά γεγονότα της ζωής μας. Ορόσημα, επιτεύγματα, γέννηση, γάμος, βάπτιση, αποφοίτηση, δέσμευση, κ.α. Ονειρευόμαστε πως τα πολύτιμα κοσμήματά μας θα αψηφούν τον χρόνο στα χέρια των μελλοντικών γενεών, διαλέγουμε χρυσό, διαμάντια και άλλους πολύτιμους λίθους για να συμβολίσουμε την βαθύτερη σχέση μας με τον άνθρωπό μας, δωρίζουμε χρυσό στα νεογέννητα και φορούμε φυλακτά για προστασία από οτιδήποτε κακό στην καθημερινότητά μας. Συμβολίζουμε την πίστη μας με κοσμήματα, δεσμευόμαστε μέσω της λαμπρότητας των πολύτιμων λίθων.. πρόκειται για μια ατελείωτη λίστα που συνοψίζει μια έννοια, την αγάπη. Αγάπη για εκείνον που επιλέγουμε να είναι σύντροφος της ζωής μας, για το παιδί μας, για τον εαυτό μας.
Έτσι, όσο «υλικό» και να φαντάζει, ένα κόσμημα είναι, ω! τόσα πολλά περισσότερα από την τιμή και την αξία του, και στη βάση του βρίσκεται η αγάπη την οποία έχουμε ανάγκη να συμβολίσουμε με κάτι απτό. Και καθώς η αγάπη είναι το πιο σημαντικό συναίσθημα που οι άνθρωποι είναι ικανοί να βιώσουν, η υλική έκφρασή της απαιτεί ένα πολύτιμο αντικείμενο, χωρίς ηλικιακό, χρονικό, ή τοπικό προσδιορισμό για να μεταφέρει την αξία του, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ένα κόσμημα.
Εύα Κουντουράκη
GIA G.G.
